Chính quyền Biden không có kế hoạch rút quân cụ thể khỏi Afghanistan cho tới vài giờ trước khi Kabul thất thủ

Một báo cáo do các nhà lập pháp đảng Cộng hòa mới công bố đã lập luận rằng Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã không chuẩn bị đầy đủ cho việc rút quân Mỹ khỏi Afghanistan. Báo cáo nêu chi tiết một loạt bước nhận thức sai lầm dẫn tới nhiều công dân Mỹ và cộng tác viên người Afghanistan bị mắc kẹt khi Taliban lên nắm quyền.

Tài liệu dài 148 trang, có tiêu đề “Báo cáo của phe thiểu số Uỷ ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ” được công bố hôm 2/2 bởi Thượng nghị sĩ đảng Cộng hoà James E.Risch, lập luận rằng chính quyền Biden “đã phớt lờ nhiều báo cáo tình báo về khả năng Taliban chiếm Kabul nhanh chóng, về quyết định bỏ căn cứ Không quân Bagram mặc cho những điện báo bất đồng ý kiến từ Bộ Ngoại giao, không có kế hoạch sơ tán tới khi quá muộn, và trong quá trình này đã bỏ rơi hàng chục nghìn cộng tác viên Afghanistan.”

Báo cáo cho biết, “Chính quyền Biden thất bại trong việc lên kế hoạch cho ngày định mệnh này đã dẫn đến một cuộc sơ tán vội vã của hàng trăm nghìn người Mỹ, công dân nước thứ ba, và người Afghanistan. Họ đã để lại đằng sau hàng trăm, có thể là hàng nghìn công dân Mỹ, hàng chục nghìn đối tác Afghanistan và để lại một di sản phản bội đồng minh của Mỹ.” 

Quyết định chấm dứt cuộc chiến hai thập kỷ của Mỹ tại Afghanistan được đưa ra bởi cựu Tổng thống Donald Trump, người đã ký một hiệp định hoà bình với Taliban vào 2/2020. Sau  khi nhậm chức, ông Biden thông báo sẽ lùi ngày rút quân tới 11/9 nhân kỷ niệm lần thứ 20 cuộc tấn công 11/9, và cuối cùng được chuyển sang ngày 31/8. 

Tuy vậy, Taliban đã chiếm thủ đô hai tuần trước ngày rút quân đó.

Báo cáo lập luận rằng Uỷ ban cấp phó (Deputies Committee) thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia đã không nhóm họp cho tới tận buổi chiều trước khi Taliban giành quyền kiểm soát. 

Báo cáo cho rằng “Hội đồng An ninh Quốc gia đã lãng phí 115 ngày và không tiến hành cuộc họp cấp cao đầu tiên của họ để thảo luận việc rút quân tới tận 3h30’ ngày 14/8, chỉ vài giờ trước khi Kabul sụp đổ, khi các cuộc sơ tán trở thành sống còn đối với người Mỹ, người Afghanistan, và các nhân viên quân sự Mỹ.”

Báo cáo đã xác minh Uỷ ban cấp phó (Deputies Committee) là cơ quan hữu quan chịu trách nhiệm lập kế hoạch hậu cần cho những sự cố bất ngờ, chẳng hạn như  bất ngờ được yêu cầu không vận hàng nghìn người khỏi đất nước Afghanistan bị chiến tranh tàn phá. Tuy nhiên các nhà lập pháp phát hiện “không có một tài liệu nào cho thấy Ủy ban họp lần nào trước ngày 14/8 để thảo luận về việc di chuyển an toàn và có trật tự ra khỏi Afghanistan.”

Báo cáo cho rằng, “Bản tóm tắt các kết luận cuộc họp ngày 14/8 của Ủy ban bao gồm các hoạt động lẽ ra phải được thực hiện nhiều tháng trước, bao gồm nhưng không hạn chế đối với việc: gặp gỡ các nước thứ ba để cung cấp điểm trung chuyển, báo động nhân viên sứ quán Mỹ địa phương về việc di chuyển, và thành lập nhóm liên lạc/khai báo các chuyến bay rời Kabul. Không thể bào chữa được cho việc Ủy ban họp vào một ngày muộn như vậy.” 

Trong cuộc họp đó, Uỷ ban “được chính thức giao nhiệm vụ lập tức thành lập một nhóm thông tin/khai báo chịu trách nhiệm thông báo cho các cá nhân từ nhiều danh sách ưu tiên khác nhau, bao gồm công dân Mỹ.” Cũng tại cuộc họp đó, Nhà Trắng đã yêu cầu Bộ Ngoại giao “làm việc để xác nhận các quốc gia có khả năng cung cấp điểm trung chuyển cho những người sơ tán,” báo cáo cho biết.

Báo cáo cho biết rằng cả các quan chức Mỹ từ Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng cũng như bất kỳ cơ quan có thẩm quyền nào đều không được chỉ dẫn trước về cách xử lý hàng chục nghìn người đang tìm cách rời Afghanistan ngay lập tức. Con số bao gồm khoảng 17.000 người Afghanistan, những người đã nộp đơn xin thị thực Di trú đặc biệt nhưng còn chưa được thông quan để nhập cảnh vào Mỹ, cùng với các thành viên gia đình họ.

“Tới tận thời điểm đó, Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng cùng các Bộ và các cơ quan khác đều không nhận được hướng dẫn nào từ cấp cao về việc họ cần sơ tán bao nhiêu cá nhân, những người đó là ai và họ sẽ được xử lý như thế nào, chính phủ Mỹ dự định trung chuyển những người này đến nơi nào, và phải làm gì khi họ tới nơi.”

 TT Biden đã bị phản ứng dữ dội về thất bại trong việc rút quân khỏi Afghanistan từ cả hai đảng, nhưng đảng Cộng hòa chỉ trích đặc biệt gay gắt. 

Phản ứng với những cáo buộc mới nhất của đảng Cộng hòa, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ned Price nói với các phóng viên “chúng tôi không đồng ý với rất nhiều điều trong báo cáo đó.”

Ông cho biết “không có một tài liệu nào phản ánh toàn bộ nhiều tháng làm việc và vạch kế hoạch.” Sau đó, ông Price đổ lỗi cho chính quyền trước đó.

Ông nói TT Biden đã “thừa kế một chương trình chương trình Thị thực Nhập cư Đặc biệt (SIV) … về cơ bản là bế tắc”.

“Sau khi nhận nhiệm sở, chúng tôi tăng gấp các nguồn lực và nhân sự nhằm phát hành gần 8.400 SIV trong năm đầu tiên của chính quyền này. Và kể từ ngày 30/8, từ khi kết thúc sứ mệnh quân sự của Mỹ, chúng tôi đã đưa khoảng 3.500 công dân Mỹ, cư dân thường trú hợp pháp, và những người có SIV và gia đình trực hệ của họ ra khỏi Afghanistan. Chúng tôi chuẩn bị đưa hàng nghìn người nữa ra trong năm nay, khi các điều kiện hoạt động và an ninh cho phép, với sự phối hợp với các đối tác của chúng tôi.” 

Ông cũng chỉ ra cuộc sơ tán thành công tổng số khoảng 124.000 người khỏi Afghanistan, trong đó có 76.000 người Afghanistan đã tái định cư tại Mỹ. 

Và ông cho biết các quan chức Mỹ vẫn “tiếp tục làm việc khẩn trương để đưa ra nhiều người Afghanistan hơn và để chào đón các đồng minh Afghanistan của chúng ta và gia đình họ đến với cuộc sống mới của họ ở đây tại nước Mỹ.”

Xuân Lan (theo Newsweek)

Xem thêm: