Gần đây có chuyên gia quân sự Mỹ cảnh báo về xung đột quân sự tương lai với nguy hiểm từ những loại vũ khí mới như vũ khí tấn công thần kinh gây phá hủy chức năng não… Liệu loại vũ khí này có liên quan đến hội chứng Havana?

GettyImages 141951019
Chụp cộng hưởng từ (fMRI). (Nguồn ảnh: MIGUEL MEDINA/AFP qua Getty Images)

Tờ Washington Times dẫn bài viết từ chuyên gia Robert McCreight về an ninh quốc gia, và là sĩ quan hoạt động đặc biệt (đã nghỉ hưu) của Quân đội Mỹ, cảnh báo về những vũ khí “phi động năng” tấn công trong thầm lặng và phần lớn không thể phát hiện được, loại vũ khí này có thể làm suy nhược và xuống cấp về thể chất và thần kinh của người bị tấn công.

Trên trang blog của Bộ Tư lệnh Học thuyết và Huấn luyện Quân đội Mỹ (TRADOC), ông McCreight cho biết có thể hiểu mối đe dọa âm thầm này là thứ có thể phát động tấn công bất ngờ nhanh chóng, hoặc là hoạt động tấn công thầm lặng kéo dài trước khi phát động ‘tấn công động năng’ (kinetic) quy mô lớn… Vũ khí đó có thể dần dần hủy hoại và làm suy yếu các nhà lãnh đạo mục tiêu… Tác dụng của vũ khí cũng có thể được khuếch đại gây sát thương cho chức năng não của nhiều người.

Vũ khí chiến tranh động năng (kinetic) truyền thống gây thương tích cũng như tiêu diệt địch thủ, trong khi vũ khí chiến tranh phi động năng liên quan đến các công nghệ như tia laze, mạng internet, năng lượng điều khiển…

Ông chỉ ra 3 hiệu quả từ vũ khí phi động năng: cắt đầu người lãnh đạo trong chớp nhoáng; làm tê liệt người lãnh đạo trong đòn bất ngờ bí mật, không bị phát hiện; và tấn công ngầm kéo dài từ từ làm suy yếu khả năng phân tích của người lãnh đạo, các hệ thống phòng thủ và cảnh báo chiến lược. Loại vũ khí đó sẽ được dùng để nhắm vào các điểm yếu về sinh học thần kinh và sinh lý của con người.

Chuyên gia McCreight cảnh báo quân đội Mỹ có thể quá tự tin rằng những người lính tương lai của họ được bảo vệ bằng các hình thức phòng thủ mới, chẳng hạn như bộ xương ngoài, tiện ích bổ sung cyborg (cơ khí hóa thân thể người), công cụ sinh lý đặc biệt, công cụ trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác… Nhưng ông cho rằng những địch thủ có kỹ thuật tân tiến có thể sở hữu những công nghệ được thiết kế đặc biệt để xâm nhập, làm suy yếu, vô hiệu hóa hoặc vượt qua những cải tiến đó.

Ông cũng cho hay trong tương lai, các công cụ chiến tranh phi động năng có thể khiến việc bảo vệ các chiến binh trở nên vô hiệu, khiến quân đội trở nên bất lực. Đặc biệt, vũ khí tấn công thần kinh là vũ khí có thể làm thay đổi cuộc chơi khi chúng nhắm vào hệ thống thần kinh trung ương, cơ chế thần kinh, tai trong và hệ thống cân bằng. Mục tiêu bị tấn công sẽ tổn hại một cách âm thầm không bị phát hiện: suy giảm nhận thức, lý luận, phán đoán và ra quyết định…

McLetter viết: “Vũ khí đó sẽ khiến não nạn nhân trong nhiều năm không thể hoạt động bình thường”.

Ông cho biết thêm, đối thủ có lợi thế chiến lược rõ ràng nếu các kỹ thuật tấn công thần kinh trong tương lai mở rộng phạm vi và ảnh hưởng ra ngoài cách tấn công đơn lẻ, qua đó nhắm vào gây tổn thương thần kinh cho hàng chục hoặc hàng trăm nạn nhân… Không thể bỏ qua khả năng trước khi bắt đầu các cuộc chiến động năng thì địch thủ tập trung tấn công phi động năng kéo dài nhằm làm giảm chức năng não của một nhà lãnh đạo. Nếu lãnh đạo Mỹ bỏ qua những tác động chiến lược của vấn đề này đối với chiến tranh trong tương lai, Mỹ sẽ có thể hứng chịu hậu quả từ sai lầm chí mạng.

Bài đăng trên blog không đề cập đến cái gọi là sự cố Hội chứng Havana gây tổn thương thần kinh cho các quan chức Mỹ ở nước ngoài.

Cộng đồng tình báo Mỹ đang cố gắng xua tan những lo ngại rằng các vụ việc nhân viên tình báo và ngoại giao Mỹ bị chấn thương sọ não nghiêm trọng ở nước ngoài có thể liên quan đến các thế lực địch thủ nước ngoài. Những sự cố này được cho là đang diễn ra và đã được báo cáo ở Trung Quốc, Cuba, Nga, Ba Lan, Georgia, Serbia, Việt Nam, Ấn Độ, Colombia, Pháp, Thụy Sĩ và Đài Loan.

Một phân tích của cộng đồng tình báo Mỹ vào tháng 3 đã kết luận rằng “phần lớn” các cơ quan gián điệp coi vấn đề phán đoán khả năng địch thủ nước ngoài tấn công não bộ là khó xảy ra.

Nhưng thực tế Đảng Cộng sản Trung Quốc đang nghiên cứu vũ khí tấn công não bộ, thực trạng khiến gần đây Bộ Thương mại Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các công ty công nghệ Trung Quốc vì lo ngại về việc họ phát triển vũ khí đánh vào nhận thức này.

Như Inside the Ring đã đưa tin vào năm 2021, một báo cáo của quân đội Trung Quốc về vũ khí nhắm vào trí não có tựa “Tương lai của khái niệm về quyền bá chủ quân sự”, đã lưu ý rằng những tiến bộ của khoa học và công nghệ đang tạo ra những cách thức mới để khuất phục kẻ thù. Như báo cáo chỉ ra:

“Chiến tranh đã bắt đầu chuyển từ mục tiêu hủy diệt vật chất sang làm tê liệt và kiểm soát kẻ thù… Trọng tâm là tấn công vào ý chí kháng cự của kẻ thù, chứ không phải phá hoại vật chất”.

Tình báo Mỹ chưa thể phát hiện chứng cứ liên quan vũ khí của đối thủ

Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ đã công bố một đánh giá tình báo vào ngày 1/3, cho hay, trong số hàng trăm sự cố sức khỏe bất thường (còn được gọi là hội chứng Havana) đã gây khó khăn cho nhân viên Mỹ trên khắp thế giới, không có trường hợp nào cho thấy liên quan vũ khí nào đó từ đối thủ của Mỹ. Trong một số trường hợp, vấn đề “sự cố sức khỏe bất thường” đã làm mất khả năng của nhân viên Chính phủ Mỹ.

“Sự tin tưởng của chúng tôi vào lời giải thích này được hỗ trợ bởi thực tế là chúng tôi đã xác định được các yếu tố y tế, môi trường và xã hội giải thích hợp lý cho nhiều sự kiện sức khỏe bất thường được báo cáo”, đánh giá tình báo cho biết.

Các triệu chứng được báo cáo lần đầu tiên vào năm 2016 từ các nhà ngoại giao và nhân viên khác của Đại sứ quán Mỹ tại Havana – Cuba. Kể từ đó, hàng trăm trường hợp đã được báo cáo ở Nga, Trung Quốc, Ba Lan, Áo và Mỹ, các triệu chứng gồm từ buồn nôn và chóng mặt đến đau đầu do suy nhược và các vấn đề về trí nhớ.

Trước đây tình báo Mỹ đã loại trừ khả năng những triệu chứng bí ẩn đó của nhân viên Mỹ là kết quả từ các hành động liên tục của các đối thủ Mỹ, năm ngoái CIA cho biết rằng có vẻ như hầu hết các trường hợp “có thể được giải thích một cách hợp lý” bởi tình trạng sức khỏe hoặc các yếu tố môi trường và công nghệ.

Nhưng vào tháng 2/2022 có báo cáo cảnh báo của một nhóm chuyên gia chỉ ra các triệu chứng chính của một số ít trường hợp “rõ ràng là bất thường, chưa từng thấy trong tài liệu y khoa”, theo đó nhóm chuyên gia cho hay có khả năng đó là một loại bệnh do loại thiết bị vũ khí nào đó gây ra. Báo cáo cho biết: “Năng lượng xung điện từ mà đặc biệt là trong dải tần số vô tuyến… có thể là lời giải thích hợp lý”.

Tình báo Mỹ cũng cho biết không nên xem báo cáo ngày 1/3 nhằm hạ thấp hoặc bỏ qua tác động của các sự kiện đã hoặc vẫn còn đối với sức khỏe của nhân viên Mỹ. Giám đốc Avril Haines của Tình báo Quốc gia Mỹ cho hay trong một tuyên bố: “Những phát hiện đó không để nghi vấn về những trải nghiệm và triệu chứng rất thực được báo cáo bởi các đồng nghiệp của chúng tôi và gia đình họ”. Giám đốc CIA William Burns cũng cam kết tiếp tục giải quyết các vấn đề sức khỏe “với sự trung thực và lòng trắc ẩn”.

Ngoài ra theo Luật HAVANA (được ký thành luật vào năm 2021), nhân viên của Bộ Ngoại giao Mỹ sẽ được chăm sóc y tế kịp thời và nhận tiền bồi thường nếu xảy ra vấn đề liên quan hội chứng Havana.

Tuy nhiên, trấn an như vậy không làm giảm bớt lo lắng của một số người bị ảnh hưởng bởi hội chứng Havana, họ bày tỏ lo ngại về những phát hiện mới nhất.

“Báo cáo mới không dựa theo trải nghiệm sống của chúng tôi, cũng như không tính đến những gì mà nhiều chuyên gia y tế ở nhiều tổ chức đã tìm thấy khi làm việc với chúng tôi”, Robyn Garfield nói với VOA. “Các bác sĩ của chúng tôi đã xác định rằng cả môi trường và các vấn đề sức khỏe trước đó của chúng tôi đều không góp phần gây ra các triệu chứng thần kinh và chấn thương mà nhiều người trong chúng tôi đã được chẩn đoán”.

Năm 2018, Robyn Garfield làm việc cho Bộ Thương mại Mỹ tại Thượng Hải – Trung Quốc.

Báo cáo đánh giá thừa nhận vẫn còn một số bất đồng giữa 7 cơ quan tình báo Mỹ về kết luận rằng hội chứng Havana không phải do các đối thủ của Mỹ gây ra.