Nhà máy vắc-xin COVID-19 đầu tiên của châu Phi có nguy cơ phải đóng cửa

Việc ký kết thỏa thuận cấp phép vào cuối năm ngoái cho công ty Aspen Pharmacare của Nam Phi để đóng chai và bán vắc-xin ngừa COVID-19 của hãng Johnson & Johnson được xem là “phao cứu sinh” cho châu Phi. Tuy nhiên, chỉ 6 tháng sau, nhà máy vắc-xin ngừa COVID-19 đầu tiên của lục địa này đứng trước bờ vực đóng cửa vì nhu cầu không đủ.

Khi được hỏi liệu có tiêm mũi vắc-xin bổ sung sau khi đã tiêm 2 mũi Pfizer vào năm ngoái hay không, bà Agnes Mohale (70 tuổi) cho hay: “Tôi không biết tiêm để làm gì. Tôi sẽ không tiêm mũi thứ 3. Tôi không lo lắng”.

Sự do dự của bà Mohale trong việc tiêm mũi vắc-xin thứ 3 đã phản ánh nhu cầu sử dụng vắc-xin ngừa COVID-19 tại Nam Phi đang giảm mạnh. Tại đất nước này, mới chỉ có 5% người dân đi tiêm mũi bổ sung và chỉ có 1/3 trong tổng số 60 triệu dân đã tiêm đủ 2 mũi. Đây là một phần nguyên nhân khiến cho nhiều nhà quan sát đặt câu hỏi lớn cho tương lai của nhà máy sản xuất vắc-xin lớn nhất châu lục.

Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số người tử vong do nhiễm COVID-19 trên khắp châu Phi thấp hơn so với các lục địa khác. Cụ thể, châu Phi chỉ chiếm 8,3% trong tổng số 14,9 triệu ca tử vong COVID-19 của thế giới. Một số chuyên gia chỉ ra rằng nguyên nhân khiến tỷ lệ tử vong thấp tại khu vực này có thể do châu Phi là châu lục trẻ nhất, với độ tuổi trung bình là 19,7 so với 42,5 ở châu Âu.

Tiến sĩ Ayoade Alakija, đồng chủ tịch của Liên minh phân phối vắc-xin châu Phi, nhận định: “Việc thiếu động lực trong tiêm chủng đang ảnh hưởng đến trạng thái sẵn sàng của chúng ta trước các biến thể hoặc mối đe dọa virus tiếp theo. Điều này đang gây ảnh hưởng đến các nỗ lực sản xuất vắc-xin của địa phương và khu vực”.

Vào thời điểm bắt đầu mùa dịch, tại châu Phi chỉ có 4 quốc gia có năng lực sản xuất vắc-xin là Nam Phi, Ai Cập, Senegal và Tunisia. Tính đến nay, có 15 quốc gia châu Phi đang triển khai các dự án sản xuất vắc-xin.

Chỉ còn vài ngày nữa là đến hạn chót mà WHO đặt ra mục tiêu đối với các quốc gia, trong đó đảm bảo 70% dân số tiêm đủ 2 mũi vắc-xin vào tháng 6/2022. Hiện mới chỉ có 2 quốc gia châu Phi là Mauritius và Seychelles đạt được mục tiêu đó. Mới chỉ có 17,4% dân số châu Phi hoàn thành 2 mũi tiêm vắc-xin COVID-19. Đây là tỷ lệ thấp nhất trong các châu lục. Tại các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu, tỷ lệ này là 73,5%.

Tiến sĩ John Nkengasong, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Châu Phi, cho biết mục tiêu 70% vào giữa năm 2022 “rõ ràng là không thể đạt được đối với hầu hết các quốc gia ở Châu Phi” nhưng sẽ là mục tiêu vào cuối năm nay.

Dẫu vậy, về mặt cá nhân, nhiều quan chức y tế công cộng cho rằng mục tiêu này đã vượt quá khả năng của các nước châu Phi do người dân vẫn còn chần chừ không đi tiêm vắc-xin và tỷ lệ mắc COVID-19 trước đó ở mức cao. Theo WHO, chỉ ra tính đến cuối năm 2021, khoảng 2/3 người châu Phi có thể đã mắc COVID-19, ngay cả trước khi biến thể Omicron càn quét châu lục này.

Ông Chris Vick, chuyên gia về quan hệ công chúng tại tổ chức tình nguyện Covid Comms SA, giải thích nhu cầu về vắc-xin ở Nam Phi giảm bởi nhiều người chủ quan, cho rằng biến thế Omicron ít nguy hiểm hơn. “Mọi người bắt đầu cảm thấy mệt mỏi. Tầm quan trọng của tiêm vắc-xin như một biện pháp phòng ngừa dần biến mất so với trước đây”.

Tại Nigeria, nước đông dân nhất châu Phi, mới chỉ có 8,1% người dân tiêm 2 mũi vắc-xin. Giáo sư Yap Boum, nhà dịch tễ học người Cameroon đại diện khu vực, chia sẻ: “Khi hầu hết người châu Phi đã nhiễm bệnh, thêm vào đó là nhận thức nguy cơ thấp cũng như có ngờ vực về vắc-xin, chắc chắn mọi người sẽ không chạy đi tiêm chủng”. Trung tâm nghiên cứu Epicenter Africa chỉ ra rằng COVID-19 đã “bị loại ra khỏi danh sách ưu tiên” về các mối quan tâm sức khỏe ở châu Phi. “Khi phải đối mặt với nạn suy dinh dưỡng, sốt rét, dịch tả, sốt vàng da, sởi, tại sao bạn phải dành sự ưu tiên cho COVID-19”.

Phan Anh

“Đế chế tà ác” – Tổng thống Ronald Reagan