Chính phủ Mỹ đã ra lệnh cho hai nhà sản xuất chip ngừng xuất khẩu các chip trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu sang Trung Quốc, lệnh này có hiệu lực ngay lập tức đối với các chip vận chuyển tới Trung Quốc và Nga. Đây là hành động mới nhất trong một loạt cuộc tấn công của Mỹ nhằm vào tham vọng chip của Trung Quốc (Đảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ).

shutterstock 2171952485
(Nguồn: William Potter/ Shutterstock)

Theo tuyên bố ngày 26/8 của công ty Nvidia, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới không dành cho một con chip duy nhất, mà dành cho toàn bộ thế hệ chip tiên tiến “tương đương hoặc tốt hơn” chip A100 của Nvidia và các hạn chế cũng áp dụng cho sản phẩm cạnh tranh MI200 của AMD.

Cùng với việc ĐCSTQ leo thang cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan, có nhiều dấu hiệu khác nhau cho thấy Mỹ đang trải qua một sự thay đổi lớn trong cách ứng xử với Trung Quốc và phương diện năng lực chế tạo và sử dụng chip tiên tiến của Trung Quốc. Mũi nhọn không chỉ nhắm vào các doanh nghiệp công nghiệp quân sự và quốc doanh riêng lẻ, mà còn đè bẹp tham vọng của ĐCSTQ đối với toàn bộ ngành công nghiệp chip, mở rộng khoảng cách giữa các thế hệ về chip và kìm hãm sự phát triển sức mạnh quân sự của ĐCSTQ.

Cắt nguồn cung cấp 3 chip AI cao cấp có ý nghĩa gì đối với ĐCSTQ?

3 chip AI cao cấp mà ĐCSTQ bị cắt đứt nguồn cung bao gồm chip A100 và H100 của Nvidia và chip MI200 của AMD. Đây đều là các chip xử lý đồ họa (GPU) có thể được sử dụng cho siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo.

Chip Nvidia H100 sắp ra mắt là GPU được thiết kế đặc biệt cho siêu máy tính, tập trung vào hiệu suất AI, với 80 tỷ bóng bán dẫn, được sản xuất bằng quy trình 4nm của TSMC và tính toán nhanh hơn 7 lần so với GPU thế hệ trước, nhanh hơn 40 lần so với dựa trên thuật toán của CPU. A100 là thế hệ trước của H100, ra mắt cách đây 3 năm.

Theo thông báo về sản phẩm do AMD công bố, chip MI200 là bộ tăng tốc GPU cấp Exascale (10 tỷ petaflop) đầu tiên của AMD, có thể rút ngắn đáng kể thời gian từ giả thuyết ban đầu đến phát hiện, giúp các siêu máy tính và trung tâm dữ liệu giải các bài toán phức tạp trên thế giới.

Các nền tảng phần cứng chính trên thế giới đang sử dụng GPU của NVIDIA để tăng tốc xử lý. Amazon Web Services, Google Cloud, Alibaba Cloud, Tencent Cloud và các nền tảng điện toán khác sử dụng các sản phẩm GPU của NVIDIA để cung cấp dịch vụ huấn luyện thuật toán học sâu.

Theo trang web của ngành công nghiệp Đại Lục, các ứng dụng GPU trong các kịch bản GPU cao cấp nội địa của Trung Quốc về cơ bản được bao phủ bởi A100 của NVIDIA và ngay cả khi H100 được phát hành vào tháng Ba năm nay, các nhà sản xuất chính trong nước đã đặt hàng trước. Các nhà khoa học có thể giảm quy trình mô phỏng độ chính xác kép kéo dài 10 giờ xuống dưới 4 giờ trên con chip A100.

Các nhà phân tích tại Ngân hàng đầu tư Jefferies (JEF) nói với Financial Times rằng các nhà cung cấp dịch vụ đám mây Trung Quốc và các công ty Internet lớn là những người sử dụng Nvidia nhiều nhất, và không có lựa chọn thay thế trực tiếp trong nước. Một lựa chọn là sử dụng nhiều chip cấp thấp không bị cấm của Nvidia, nhưng sẽ không đạt được cùng tốc độ và sẽ tốn kém hơn rất nhiều.

Nó cũng ảnh hưởng đến ngành công nghiệp xe tự lái của Trung Quốc, ông Hà Tiểu Bằng (He Xiaopeng), chủ tịch của Xpeng Motors, nói trên tài khoản WeChat của mình rằng “điều này sẽ tạo ra thách thức cho tất cả các hoạt động huấn luyện lái xe tự hành dựa trên đám mây”.

Nếu không có chip của các công ty Mỹ Nvidia và AMD, khả năng tính toán nhận dạng hình ảnh và giọng nói của các công ty Trung Quốc sẽ bị hạn chế rất nhiều, và chúng sẽ không thể tiết kiệm và hiệu quả.

Tấn công chính xác vào sự kết hợp quân sự – dân sự của ĐCSTQ

Bộ xử lý đồ họa ban đầu được thiết kế cho trò chơi điện tử, nhưng sau đó nó đã được sử dụng rộng rãi hơn, bao gồm xử lý trí tuệ nhân tạo như nhận dạng hình ảnh, phân loại hình ảnh hoặc tìm kiếm hình ảnh vệ tinh kỹ thuật số cho thiết bị quân sự.

Các chip trí tuệ nhân tạo thông thường, chỉ có thể hoạt động với tốc độ nhanh ở mức độ chính xác thấp hơn, không đủ cho làm việc với độ chính xác cao chẳng hạn như thiết kế máy bay chiến đấu. Chỉ các chip tiên tiến, thường được coi là 12nm trở xuống, mới phù hợp để huấn luyện AI và chạy các mạng nơ-ron tiên tiến. Các chip cũ hơn đôi khi mất hàng tháng và tiêu tốn nhiều năng lượng hơn.

3 chip AI cao cấp này có một đặc điểm chung là có thể nhanh chóng thực hiện các phép tính trí tuệ nhân tạo quy mô lớn và độ chính xác cao, được thiết kế đặc biệt để huấn luyện siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo.

Nvidia đã đề cập cụ thể trong tuyên bố: Chính phủ Mỹ cho biết các yêu cầu cấp phép mới sẽ giải quyết nguy cơ các sản phẩm được bảo hộ có thể được sử dụng hoặc chuyển hướng sang “mục đích quân sự” hoặc “người dùng đầu cuối quân sự” ở Trung Quốc và Nga.

Bà Emily Kilcrease, một thành viên cấp cao tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), nói với Reuters, “Đối với Trung Quốc và Nga, GPU đã hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát, vì vậy ở nhiều phương diện, tôi coi nó như một biện pháp bổ sung và nếu chúng tôi thực sự muốn làm việc chăm chỉ để làm chậm sự phát triển AI của Trung Quốc, thì đây là lúc nó nên được kiểm soát.”

Những người trong ngành ở Đại Lục tin rằng các sản phẩm bị chặn là GPU cao cấp với đủ khả năng tính toán chính xác kép, nhằm vào siêu máy tính và máy tính thông minh của Trung Quốc, và “Chiến lược Dữ liệu miền đông gửi đến cho miền tây tính toán xử lý” mà Trung Quốc (ĐCSTQ) đang thực hiện cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Các chuyên gia quân sự cho biết siêu máy tính có thể giải quyết một số vấn đề điện toán phức tạp nhất của quân đội, được sử dụng phổ biến nhất trong tính toán động lực học chất lưu, được sử dụng trong các lĩnh vực như thiết kế máy bay và tàu thủy.

Ví dụ, sử dụng siêu máy tính để mô phỏng các thử nghiệm trong đường hầm gió có thể nhanh chóng thu được các thông số kỹ thuật quan trọng, không chỉ có thể tăng tốc độ nghiên cứu và phát triển thiết bị quân sự, mà còn tiết kiệm đáng kể chi phí nghiên cứu và phát triển. Siêu máy tính còn có thể mô phỏng các vụ thử nghiệm nổ hạt nhân.

Tờ Washington Post đưa tin vào tháng Tư năm ngoái rằng Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Khí động học Trung Quốc (CARDC) đã sử dụng một siêu máy tính để mô phỏng sức nóng và lực cản của một tên lửa siêu thanh bay qua bầu khí quyển, để thử nghiệm tên lửa siêu thanh. Con chip này sử dụng công cụ thiết kế phần mềm EDA của Mỹ và được giao cho TSMC sản xuất.

ĐCSTQ có kế hoạch hiện thực hóa toàn diện “cơ giới hóa, thông tin hóa và trí tuệ hóa quân đội” vào năm 2027. “Thông minh hóa” là xử lý nhanh chóng thông tin tình huống thời gian thực trên chiến trường với sự trợ giúp của nhiều mạng cảm biến, tất cả đều dựa vào chip trí tuệ nhân tạo có thể huấn luyện máy học tiên tiến.

Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi Mỹ (CSET) đã công bố một báo cáo ngắn gọn vào tháng Sáu năm nay, phân tích 24 hợp đồng mua sắm năm 2020 cho các công ty quân sự và quốc phòng Trung Quốc, và phát hiện ra rằng quân đội ĐCSTQ đang đặt hàng chip trí tuệ nhân tạo do các công ty Mỹ thiết kế và sản xuất ở Đài Loan và Hàn Quốc.

Báo cáo ngắn gọn cho biết, trong số 97 chip AI riêng lẻ có thể được tìm thấy trong hồ sơ mua sắm công cho quân đội ĐCSTQ, gần như tất cả chúng đều được thiết kế bởi Nvidia, Xilinx (nay là AMD) và Intel. Ngược lại, không có hồ sơ công khai nào về việc bất kỳ công ty quân sự hoặc quốc phòng nào của ĐCSTQ đặt hàng các chip AI cao cấp do các công ty Trung Quốc thiết kế, chẳng hạn như các công ty HiSilicon, Feiteng, Haiguang, Shuguang.

Mở rộng khoảng cách sản xuất chip giữa Mỹ và Trung Quốc, ĐCSTQ không có khả năng độc lập

Năm 2015, Mỹ đã đưa Đại học Khoa học và Công nghệ Quốc phòng Trung Quốc vào “danh sách thực thể” vì sử dụng bộ xử lý, bo mạch chủ và bộ xử lý đa lõi có nguồn gốc của Mỹ để cung cấp năng lượng cho các siêu máy tính được cho là hỗ trợ mô phỏng vụ nổ hạt nhân và các mô phỏng hoạt động  quân sự. Trung tâm Siêu máy tính Quốc gia Trung Quốc ở Quảng Châu đã bán chip “XEON” để nâng cấp hệ thống “Tianhe-2”. Sau đó, Mỹ liên tiếp đưa 12 tổ chức siêu máy tính bao gồm cả Haiguang, Zhongke Suguang, Feiteng và Shenwei vào “danh sách thực thể”.

Nhưng chiến lược kiểm soát xuất khẩu của Mỹ dựa trên “người dùng cuối” là thiếu sót và quân đội ĐCSTQ thường mua các hệ thống AI thương mại của Mỹ thông qua các cơ quan học thuật và công ty tư nhân của Trung Quốc.

Báo cáo ngắn gọn nói trên từ Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi của Mỹ cho thấy, trong số 11 hợp đồng chip AI cho quân đội Trung Quốc vào năm 2020, có 7 nhà cung cấp trung gian dân sự Trung Quốc được xác định bán chip trí tuệ nhân tạo do Mỹ thiết kế cho các đơn vị quân đội Trung Quốc (ĐCSTQ).

Chính phủ Mỹ đang thay đổi chiến lược này. Sau cuộc tập trận hải quân của ĐCSTQ tại khu vực eo biển Đài Loan, Mỹ đã liên tiếp đưa ra một loạt biện pháp, chẳng hạn như hạn chế các nhà sản xuất chip mở rộng sản xuất chip tiên tiến ở Trung Quốc trong 10 năm tới và cấm bán chip logic có khả năng sản xuất ở tiến trình 14 nanomet cho Trung Quốc. Gián đoạn cung cấp phần mềm thiết kế EDA 3 nanomet trở xuống, v.v.

Có thể thấy, các biện pháp trừng phạt công nghệ nhắm vào ĐCSTQ, đã không chỉ đưa một doanh nghiệp quân đội duy nhất vào danh sách, mà còn mở rộng phạm vi và áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với việc thiết kế và sản xuất toàn bộ chip tiên tiến, có thể nói là cú đánh chính xác nhắm vào toàn bộ chip của ĐCSTQ. Chuỗi công nghiệp, ngăn cản khả năng tự chủ về chip của ĐCSTQ, đồng thời cũng ngăn cản ĐCSTQ sử dụng các dự án lưỡng dụng quân sự và dân sự để có được chip tiên tiến.

Tờ Financial Times bình luận rằng Washington đã áp đặt các hạn chế đối với việc xuất khẩu công nghệ cho một số công ty Trung Quốc và nhắm mục tiêu chặn tham vọng về chip của Trung Quốc (ĐCSTQ).

Các biện pháp trừng phạt của Mỹ không dừng lại ở đó, ông Amir Anvarzadeh, một nhà phân tích tại công ty tư vấn Asymmetric Advisors, nói với Bloomberg:

“Đây là thực tế Chiến tranh Lạnh mới và các hạn chế xuất khẩu rộng lớn hơn là một phần trong cuộc chiến. Hạn chế xuất khẩu sẽ mở rộng và sẽ ảnh hưởng đến chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, hệ thống tự trị và công nghệ sinh học.”

Reuters đưa tin vào ngày 2/9 rằng Mỹ cũng đang xem xét hạn chế bán thiết bị sản xuất chip của Mỹ cho các nhà sản xuất chip nhớ Trung Quốc, chẳng hạn như Yangtze Memory Technology Corp (YMTC). Đây là một phần trong nỗ lực ngăn cản sự tiến bộ trong ngành công nghiệp chip của Trung Quốc.

Để đối phó với các biện pháp trừng phạt mở rộng của Mỹ, ngày 1/9, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia của ĐCSTQ đã đăng một bài báo có chữ ký trên tạp chí “Cầu Thị”, cho rằng cần phải đẩy nhanh hiện thực hóa tự lập tự cường về công nghệ, hướng tới các lĩnh vực tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, thông tin lượng tử và mạch tích hợp, đồng thời thực hiện một loạt các dự án khoa học và công nghệ lớn cấp quốc gia có tầm nhìn tương lai và chiến lược.

Nhưng chuỗi cung ứng chip tiên tiến là chuỗi cung ứng phức tạp và toàn cầu hóa nhất trên thế giới. Tập hợp các nguồn lực và đội ngũ nhân tài từ khắp nơi trên thế giới để duy trì sự đổi mới và nội địa hóa toàn bộ chuỗi cung ứng để sản xuất chip tiên tiến là một thách thức rất lớn đối với bất kỳ quốc gia nào, bao gồm cả Mỹ, rất khó và tốn kém. Hơn nữa, sự chuyên chế của ĐCSTQ đang bị công nghệ chặn lại.

Ngành công nghiệp chip của Trung Quốc cách Mỹ cách nhau hơn hai thế hệ rưỡi. Chiến lược tấn công của Mỹ là nâng cao năng lực khoa học và công nghệ, và chiến lược phòng thủ của họ là thực hiện các biện pháp kiểm soát xuất khẩu. Giờ đây, Mỹ đang tiến hành song song cuộc chiến công nghệ nhắm vào ĐCSTQ. Mong muốn của ĐCSTQ vượt qua Mỹ trong ngành công nghiệp chip, có lẽ là “Trung Quốc (Cộng sản) mộng” không thể đạt được.