Tổng thống Iran Hassan Rouhani trong bài phát biểu được phát sóng trên truyền hình nhà nước Iran hôm Chủ Nhật (14/7) đã nói rằng Iran sẵn sàng đàm phán với Mỹ nếu Washington dỡ bỏ các chế tài và quay lại thỏa thuận hạt nhân 2015 mà họ đã rút từ năm ngoái.

Embed from Getty Images

Chúng tôi luôn luôn tin tưởng vào các cuộc đàm phán… nếu họ dỡ bỏ chế tài, chấm dứt áp đặt áp lực kinh tế và quay lại thỏa thuận hạt nhân, chúng tôi sẵn sàng tổ chức đàm phán với Mỹ hôm nay, ngay bây giờ và ở bất kỳ đâu,” ông Rouhani phát biểu hôm 14/7.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết họ để mở khả năng đàm phán với Iran một thỏa thuận sâu rộng hơn về các vấn đề hạt nhân và an ninh.

Tuy nhiên, Iran nói rằng bất kỳ cuộc đàm phàn nào cần có điều kiện trước hết là Tehran phải được xuất khẩu sản lượng dầu mỏ như họ đã từng thực hiện trước khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran vào tháng 5/2018.

Pháp, Anh và Đức – các bên cùng tham gia ký thỏa thuận hạt nhân 2015 – cũng đã lên tiếng kêu gọi nối lại đàm phán giữa tất cả các bên liên quan tới vấn đề hạt nhân Iran. Ba cường quốc Châu Âu này hôm 14/7 đã phát đi tuyên bố chung nói rằng họ lo ngại về leo thang căng thẳng tại khu vực Vùng Vịnh và cảnh báo rủi ro thỏa thuận hạt nhân Iran có thể sụp đổ.

Tuyên bố chung của Anh, Pháp, Đức do văn phòng Tổng thống Pháp phát hành hôm 14/7 cho hay: “Chúng tôi tin rằng đã đến lúc phải hành động có trách nhiệm và tìm các cách thức chấm dứt leo thang mâu thuẫn và nối lại đàm phán.

Mặc dù kêu gọi đàm phán với các lãnh đạo Iran, nhưng Tổng thống Trump hôm thứ Tư (10/7) đã nói rằng các chế tài của Mỹ áp đặt lên Iran sẽ sớm được gia tăng “đáng kể”.

Phản ứng với chế tài của Mỹ, hồi tháng Năm, Iran đã thông báo rằng họ sẽ rút lại một số cam kết theo thỏa thuận hạt nhân 2015.

Bất chấp cảnh báo của Châu Âu về việc các bên phải tiếp tục tuân thủ đầy đủ thỏa thuận hạt nhân, Iran đã dữ trữ khối lượng uranium làm giàu thấp nhiều hơn mức giới hạn cho phép và Tehran đã bắt đầu làm giàu uranium trên mức 3,67% mà thỏa thuận hạt nhân 2015 quy định.

Những nhà lãnh đạo Iran đã từng nói rằng họ sẽ giảm hơn nữa các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân nếu các nước Châu Âu không hoàn thành lời hứa bảo vệ các lợi ích của Iran theo thỏa thuận 2015.

Pháp, Anh, Đức đã đang cố gắng cứu thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 bằng cách che chắn cho nền kinh tế Iran trước các chế tài của Mỹ. Trong tuyên bố hôm 14/7, ba nước này cho biết: “Với những rủi ro như vậy, điều cần thiết mà các bên phải làm là tạm dừng [leo thang căng thẳng], và cân nhắc tới những hậu quả có thể xảy ra với hành động của họ.

Mâu thuẫn Mỹ – Iran: Những sự kiện gần đây

Tháng 5/2018: Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương rút nước Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 và bắt đầu tái áp đặt chế tài để ép Iran đàm phán lại thỏa thuận này. Nền kinh tế Iran dần suy sụp do bị ảnh hưởng bởi các chế tài của Mỹ.

Ngày 2/5/2019: Tổng thống Trump đẩy mạnh áp lực lên Tehran bằng việc chấm dứt miễn trừ chế tài thứ cấp đối với các nước vẫn mua dầu mỏ của Iran.

Ngày 5/5/2019: Mỹ điều một hàng không mẫu hạm và một số oanh tạc cơ B-52 tới Vùng Vịnh vì “những dấu hiệu rắc rối và leo thang” liên quan tới Iran.

Ngày 8/5/2019: Tổng thống Iran Hassan Rouhani nói Iran sẽ rút lại các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân 2015 để trả đũa các chế tài, trong đó có việc tăng dự trữ uranium làm giàu thấp. Uranium làm giàu thường được sử dụng để chế tạo nhiên liệu lò phản ứng hạt nhân và có khả năng là vũ khí hạt nhân.

Ngày 12/5/2019: Bốn tàu chở dầu đã bị phá hủy sau khi bị nổ ở ngoài khơi bờ biển UAE trong Vịnh Oman. UAE nói những vụ nổ này xảy ra do “nhân tố nhà nước” cài mìn. Mỹ cáo buộc Iran thực hiện vụ tấn công này, nhưng Tehran phủ nhận.

Ngày 13/6/2019: Tiếp tục xảy ra các vụ nổ nhắm vào hai tàu chở dầu tại Vịnh Oman. Mỹ lại đổ lỗi cho Iran và công bố đoạn băng video chỉ ra lực lượng Iran đã gỡ một quả mìn chưa nổ khỏi một con tàu đã bị phá hủy. Iran nói rằng bằng chứng này là ngụy tạo.

Ngày 17/6/2019: Iran nói vào ngày 27/6 họ sẽ phá vỡ giới hạn dự trữ uranium làm giàu được quy định theo thỏa thuận hạt nhân 2015 nếu Châu Âu không bảo vệ hoạt động bán dầu mỏ của Iran.

Ngày 20/6/2019: Lực lượng Iran đã bắn rơi máy bay không người lái quân sự Mỹ trên Eo biển Hormuz.

Ngày 4/7/2019: Gibraltar, nhờ sự trợ giúp của Thủy quân lục chiến Hoàng gia Anh, đã bắt giữ tàu chở dầu Grace 1 của Iran do nghi ngờ tàu này vi phạm các chế tài mà Liên minh Châu Âu đang áp đặt lên Syria.

Xuân Thành