Thi tiên Lý Bạch, một nhân cách đáng quý
- Thiên Cầm
- •
Lý Bạch tự là Thái Bạch, hiệu là Thanh Liên Cư sĩ. Ông là một đại thi nhân thời Đường, được mệnh danh là “Thi Tiên”. Nhắc đến Lý Bạch, những người yêu thơ đều ngưỡng vọng thành tựu nghệ thuật huy hoàng mà ông đạt được, lại càng kính phục hào khí toát ra từ con người ông.
Khi quốc gia lâm nguy, Lý Bạch bước ra gánh vác. Khi quan trường hủ bại, ông giữ thân trong sạch, không muốn cùng chung sống với những thế lực hắc ám, đồng thời kêu gọi chính nghĩa qua thi ca.
Ngay từ thuở nhỏ Lý Bạch đã đọc những cuốn sách kinh điển, ái mộ đạo Tiên, trượng nghĩa khinh tài, khâm phục những người có tiết tháo và thường giúp đỡ mọi người xung quanh.
Ông viết:
Thập ngũ du thần tiên,
Tiên du vị tằng tiết.
Tạm dịch:
Tuổi 15 du ngoạn cảnh thần tiên,
Du ngoạn chốn Tiên chẳng ngơi nghỉ.
Khi Lý Bạch tới thành Trường An, gặp được Hạ Tri Chương, vị học sĩ viện Hàn lâm mà mình luôn ngưỡng vọng, ông đã đưa cho Hạ Tri Chương một tập thơ của mình.
Hạ Tri Chương mở ra, đọc xong bài “Thục Đạo Nan”, khen rằng: “Thơ này khí phách hùng vĩ, quả thực là kinh thiên động địa.” Lý Bạch lại nói: “Tại hạ còn bài ‘Ô Thê Khúc’.” Hạ Trí Chương vội vàng nói: “Hãy mau đọc cho ta nghe.”
Sau khi Lý Bạch ngâm xong bài thơ, Hạ Trí Chương rơi nước mắt mà rằng: “Quả thực là một vị ‘Trích Tiên’ hạ phàm!” Trích Tiên nghĩa là vị Tiên trên trời bị phạt phải xuống hạ giới chịu nạn. Từ đó về sau hậu thế còn gọi Lý Bạch là “Trích Tiên” hay “Thi Tiên”.
Sau khi được Hạ Tri Chương đề bạt, Lý Bạch uy danh lẫy lừng, học thức chấn động cả triều đình và cõi dân gian.
Khi đó quân Phiên muốn xâm lược Cao Lệ, Đường Huyền Tông lệnh cho Lý Bạch viết thư trả lời sứ giả quân Phiên. Lý Bạch đã viết bài “Hách Man Thư” (Thư đe dọa quân man di), khiến quân Phiên thành tâm quy thuận và được phong làm học sĩ viện Hàn Lâm.
Do Đường Huyền Tông dần rời xa chính đạo, tham hưởng lạc, các gian thần Lý Lâm Phủ, Dương Quốc Trung hoành hành, khiến triều chính ngày càng suy bại. Với tính cách hiên ngang bất khuất của mình, Lý Bạch cũng không muốn làm một văn nhân a dua ịnh hót cạnh vua.
Lý Bạch đã dùng thơ ca bày tỏ tình hình triều chính. Thậm chí ông còn chỉ ra những thiếu sót của Đường Huyền Tông một cách gay gắt, kêu gọi chính nghĩa nơi triều đình. Ông viết:
Đáp Vương thập nhị hàn dạ độc chước hữu hoài
Quân bất kiến Lý Bắc Hải,
Anh phong hào khí kim hà tại!
Quân bất kiến Bùi thượng thư,
Thổ phần tam xích hao cức cư!
Thiếu niên tảo dục Ngũ Hồ khứ,
Kiến thử di tương chung đỉnh sơ.
Dịch thơ:
Trả lời Vương Thập Nhị đêm lạnh uống rượu một mình nhớ ta
Ông biết chăng Lý nơi Bắc Hải,
Rất anh hùng có mãi còn đâu!
Biết chăng ông thượng họ Bùi,
Mộ sâu ba thước dãi dầu cỏ gai!
Tuổi xanh mong tới Ngũ Hồ,
Thấy gương để bớt mưu đồ giàu sang.
(Bản dịch của Nguyễn Minh)
Lý Bạch viết bài thơ này khoảng năm 752. Khi đó Đường Huyền Tông đang mê đắm Dương Quý Phi, bỏ bê triều chính, khiến loạn An-Sử sắp nổi lên. Vương Thập Nhị là một người bạn của Lý Bạch.
Ông còn kêu oan, biện giải cho Quách Tử Nghi, vị tướng quân nơi biên thùy, giúp vị tướng này thoát khỏi tội chết. Sau này Quách Tử Nghi đã lập công trên sa trường khi bình định Loạn An-Sử, phục hưng vương thất nhà Đường.
Chí nguyện của Lý Bạch chẳng thể thực hiện, ông lại càng không muốn ở cùng đám gian thần, nên đã kiên quyết từ quan. Đường Huyền Tông dẫu không nghe lọt tai những lời can gián của ông, nhưng ái mộ tài hoa của Lý Bạch, nên đã tặng kim bài cho ông.
Lý Bạch du sơn tìm Đạo, và đã làm được rất nhiều việc hữu ích cho bách tính nhờ tấm kim bài vua ban. Khi đi ngang qua huyện Hoa Âm, nghe nói tri huyện Hoa Âm tham tiền hại dân, ông đã cưỡi lừa xung quanh nha môn 3 vòng. Tri huyện thấy vậy thì nổi trận lôi đình nói: “Lại dám đùa giỡn với bản quan sao”, bèn lệnh cho nha dịch bắt Lý Bạch giải lên công đường tra hỏi.
Lý Bạch nói rõ tên tuổi và lấy tấm kim bài ra. Trên tấm kim bài viết: “Phàm là những nơi Lý học sĩ đi qua, nếu có kẻ bất kính, coi như làm trái thánh chỉ.” Tri huyện khấu đầu nhận tội.
Lý Bạch nói: “Ngươi hưởng lộc của quốc gia, sao lại tham tiền tài mà làm hại người dân? Nếu có thể hối cải, ta sẽ miễn tội làm trái thánh chỉ cho ngươi.” Tri huyện nghe vậy vội vàng tạ ơn. Sau này không ngờ ông ta thành tâm hối cải, trở thành một vị quan tốt.
Lý Bạch vài lần hành sự như vậy, thông tin truyền đi, tri huyện các nơi đều cho rằng triều đình để Lý học sĩ ra ngoài, tự mình nghe ngóng dân tình. Nhờ vậy không ai không dám rũ bỏ lòng tham, làm quan liêm chính, bỏ ác hành thiện.
Sau khi loạn An-Sử nổ ra, Lý Bạch định đầu quân dẹp phiến loạn của Lý Quang Bật, nhưng chí nguyện không thành.
Lý Bạch có tâm cảnh cao khiết, ông luôn theo đuổi vẻ đẹp thanh cao thoát tục và cảnh giới trong sạch không vướng bụi trần. Giống như những bài thơ non cao sông rộng, khí thế hào hùng và những cảm ngộ nhân sinh của ông vậy. Ông viết:
Thương tiến tửu
Quân bất kiến:
Hoàng Hà chi thuỷ thiên thượng lai,
Bôn lưu đáo hải bất phục hồi!
Hựu bất kiến:
Cao đường minh kính bi bạch phát,
Triêu như thanh ty, mộ thành tuyết.
Tạm dịch:
Mời rượu
Há chẳng thấy:
Nước sông Hoàng từ trời tuôn xuống
Chảy nhanh ra biển, chẳng quay về,
Lại chẳng thấy:
Thềm cao gương soi rầu tóc bạc
Sớm như tơ xanh, chiều tựa tuyết?
(Bản dịch của Hoàng Tạo, Nam Trân)
Hay như bài:
Tảo phát Bạch Đế thành
Lưỡng ngạn viên thanh đề bất trú,
Khinh chu dĩ quá vạn trùng san.
Tạm dịch:
Sáng rời thành Bạch Đế
Hai bờ tiếng vượn véo von,
Thuyền lan đã vượt núi non vạn trùng.
(Bản dịch của Tản Đà)
Và:
Hành lộ nan
Trường phong phá lãng hôi hữu thì,
Trực quải vân phàm tế thương hải.
Tạm dịch:
Đường đi khó
Có khi nương gió vượt ba đào
Kéo thẳng thuyền mây qua biển cả.
(Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu)
Hàng nghìn năm qua, Lý Bạch vẫn luôn là thi nhân được hậu thế ngưỡng vọng. Tâm cảnh cao khiết và khí tiết của ông được ca ngợi là “Mấy chục năm làm khách, chưa một ngày thất sắc” (Sổ thập niên vi khách, vị thường nhất nhật đê nhan sắc). Đây chính là đạo đối nhân xử thế vô cùng đáng quý của Thi tiên Lý Bạch.
Theo Vision Times tiếng Trung
Tác giả: Trí Chân
Thiên Cầm biên tập
Xem thêm:
Mời xem video:
Từ khóa Lý bạch
