Hình thức học hành và thi cử ngày càng biến đổi theo thời gian, nhưng thi cử thời nào cũng rất được coi trọng và nghiêm túc.

Dưới triều Nguyễn, cứ 3 năm thì triều đình lại mở khóa thi Hương ở các tỉnh lớn, trừ các trường hợp cá biệt thì ai dự thi cũng được. Thí sinh trúng tuyển được gọi là cử nhân (người được địa phương tiến cử với triều đình). Năm sau thì các cử nhân vào kinh để thi Hội và thi Ðình. Ai đậu khóa thi Hội thì được gọi là thám hoa, đậu khóa thi Ðình thì được gọi là tiến sĩ (người có tầm học uyên bác). Tên họ tiến sĩ sẽ được khắc trên bia đá, lưu lại cho muôn thế hệ sau.

Các tân khoa đa phần sẽ trở thành quan lại của triều đình. Trạng nguyên sẽ được ngồi võng lọng để binh lính đưa về làng, “vinh quy bái tổ”, một vinh dự mà ngày xưa tất cả các học trò đều mơ ước.

Screenshot 28 image
Một nhà Nho xưa.
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Thầy đồ dạy học trò trong một gia đình giàu.
2 Screenshot 2 image
Thầy đồ đang dạy học.
1 Screenshot 3 image
Thầy giáo làng.
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Lều chõng đi thi.
2 Screenshot 5 image
Thí sinh già 70 tuổi.
2 Screenshot 6 image
Các thí sinh đi vào trường thi Nam Ðịnh (năm 1897), họ phải tự làm lều và đặt chõng để viết bài.
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Một hình vẽ năm 1895 mô tả cảnh các thí sinh đang làm bài.
1 Screenshot 8 image
Giám khảo Trần Sĩ Trác (1897).
1 Screenshot 9 image
Hội đồng giám khảo chấm thi (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Hội đồng giám khảo (1897).
Screenshot 11 image
Hội đồng giám khảo (1897).
Screenshot 12 image
Ngày kết quả, người đứng trên cao dùng loa để xướng danh người trúng tuyển (1897).
Screenshot 20 image
Xướng danh những người trúng tuyển.
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Sĩ tử và thân nhân đến nghe xướng danh (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Tên người trúng tuyển được khắc trên bảng vàng (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Các tân khoa được ban mũ, áo, hia (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Các tân khoa đến bái tạ tại Văn Miếu (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Các tân khoa cảm tạ Tổng Ðốc Nam Ðịnh (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Các tân khoa được Tổng Ðốc thay mặt nhà vua ban yến (1897).
Việc học hành và thi cử thời xưa (Ảnh)
Các tân khoa được rước đi dạo phố (1897).

Lê Nguyên tổng hợp
Ảnh: Public Domain

Xem thêm:

Mời xem video: