Vivaldi và tấu khúc Bốn Mùa

Bốn Mùa (tiếng Ý: Le quattro stagioni) là một tổ khúc gồm bốn bản concerto dành cho violin do nhà soạn nhạc người Ý Antonio Vivaldi sáng tác, mỗi khúc nhạc đại diện cho một mùa trong năm.

Bộ tác phẩm này được sáng tác vào khoảng năm 1721, được đưa ra công chúng vào năm 1725 ở Amsterdam, là một phần trong bộ 12 bản concerto violin truyền thống có tựa đề “Il cimento dell’armonia e dell’inventione” (Tạm dịch: Thử thách sự hài hòa và tính sáng tạo).

Bốn Mùa là tác phẩm nổi tiếng nhất trong số những sáng tác của Vivaldi. Vào thời điểm đó, ông công bố bốn bản concerto này cùng những bài thơ đi kèm (có thể do Vivaldi sáng tác) để nhấn mạnh thêm chủ đích của tổ khúc này là về bốn mùa trong năm. Đây chính là một trong những ví dụ sớm nhất, chi tiết nhất cho loại âm nhạc mà sau này được gọi là nhạc chương hồi – âm nhạc đi kèm với yếu tố tự thuật.

Vivaldi đã rất kỳ công trong việc kết nối âm nhạc của ông với phần lời trong những bài thơ. Có thể nói, ông đã truyền tải được trực tiếp phần lời vào trong khuôn nhạc. Đơn cử như trong khúc giữa của phần Mùa xuân, đoạn có chú cún, tiếng chó sủa được nhận biết thông qua phần diễn tấu viola. Các hiện tượng tự nhiên khác cũng được mô tả tương tự.

Người ta không biết rằng Vivaldi sáng tác bốn bản concerto này dựa vào thơ, hay là bốn bài thơ dựa vào concerto. Và mặc dù không ai biết được chính xác tác giả của bốn bài thơ này, người ta vẫn thường cho rằng Vivaldi chính là tác giả, bởi mỗi bài thơ được chia làm ba phần, vừa vặn với tiết tấu nhanh – chậm – nhanh của mỗi bản concerto.

Tổ khúc Bốn Mùa có thể được xếp vào nhạc chương hồi, thể loại nhạc không lời nhưng lại gợi lên một điều gì đó vượt ra ngoài âm nhạc. Đây là một hình thức nghệ thuật mà Vivaldi đã dành rất nhiều tâm huyết để minh chứng cho sự tinh tế của nó.

Mùa Xuân

Mùa xuân được báo hiệu bởi bản hòa tấu réo rắt của những chú chim đang hân hoan cất tiếng hót. Trong thung lũng, những con suối mùa xuân róc rách chảy, dòng nước trong lành uốn lượn hiền hòa từ tuyết tan trên đỉnh núi, được làn gió xuân ve vuốt rồi cùng nhau hát lên một giai điệu thanh khiết vô ngần.

Bỗng chốc, mây đen kéo tới, một vài tiếng sấm đột ngột gầm gừ vang lên, và rồi những tia sét mạnh mẽ thắp sáng cả bầu trời tựa như ánh sáng hé lộ từ Thiên đường, báo hiệu những cơn mưa xuân đang tới. Nhưng rồi cơn mưa chóng tan, bầu trời chẳng mấy chốc lại bừng sáng, và tiếng hót lảnh lót của những chú chim lại một lần nữa thánh thót ngân nga trong bầu không khí trong lành và ẩm ướt.

Trên những đồng cỏ bạt ngàn hoa dại muôn màu khoe sắc là những chú dê đang nhàn nhã gặm cỏ. Phía trên đỉnh đồi cao cao, người chăn dê thong thả tận hưởng một giấc ngủ trưa ngắn ngủi với gió mát và hương hoa thoang thoảng. Bên cạnh anh, chú chó trung thành lẳng lặng nằm, tựa như một người vệ sĩ tận tụy đang canh gác cho chủ nhân của mình.

Trong không gian vang vọng tiếng kèn túi mộc mạc, từng hồi, từng hồi, ngân nga, báo hiệu lễ hội âm nhạc chính thức được mở màn. Những thôn xóm tràn ngập không khí hứng khởi và hân hoan của những cô gái xinh đẹp và những anh chàng chăn cừu vui tính, họ đang say sưa nhảy múa với nhau dưới ánh sáng huy hoàng của mùa xuân.

Mùa Hạ

Một mùa vất vả dưới ánh nắng thiêu đốt, với những cụm bông vải lơ thơ và những cây thông cháy nắng. Người nông dân mệt mỏi nghỉ ngơi dưới tán cây, lắng nghe tiếng chim cúc cu vang vọng từng hồi cùng tiếng hót ngọt ngào của chim ruồi và chim sẻ, tận hưởng những ngọn gió mát hiu hiu mơn man qua kẽ lá.

Bất chợt, gió Bắc dữ dội quét qua đột ngột. Sét rạch ngang trời và tiếng sấm ầm ầm làm người nông dân run rẩy lo sợ cho số phận của mình trước cơn bão hung tợn. Ông luống cuống tay chân thu dọn mọi thứ để trở về nhà.

Người đàn ông vừa chạy về, vừa thực sự cảm thấy sợ hãi khi lắng nghe tiếng sấm từ Thiên đường và những cơn mưa đá đang hối hả trút xuống, làm gãy gục những ngọn lúa mì đương mùa trổ hạt…

Mùa Thu

Bão táp mùa hạ qua đi rồi, mùa thu đến mang theo niềm vui về một vụ mùa bội thu của những cánh đồng lúa mì vàng óng trải dài tít tắp tới tận chân trời. Những người nông dân hoan hỉ chào đón mùa thu bằng những vũ điệu và khúc ca rộn ràng. Họ cùng uống rượu cho tới khi say mèm và gục ngã bên nhau quanh đống lửa trại.

Mọi người không còn phải lo lắng về công việc đồng áng nữa mà chỉ cần tận hưởng âm nhạc và những món ăn ngon. Mùa thu mang tới rất nhiều niềm hứng khởi, làm náo nhiệt bầu không khí của thôn làng, biến những giấc mơ trở nên ngọt ngào bởi mùi lúa mạch chín.

Tiếng tù và, tiếng chó sủa, tiếng súng đi săn phá tan buổi bình minh mơ màng: những người thợ săn xuất hiện. Họ lần theo dấu vết của những con thú đang dần kiệt sức và kêu gào mệt mỏi nhưng vẫn cố gắng chạy trốn. Súng đạn và bầy chó săn làm đàn thú bị thương, chúng tuyệt vọng vùng vẫy muốn trốn sâu vào khu rừng nhưng bất thành.

Mùa Đông

Mùa đông đã tới, mang theo cái lạnh căm căm của băng tuyết và từng làn gió buốt giá thổi quét khắp nơi. Khung cảnh dường như chỉ còn lại một màu trắng mênh mông của những bông tuyết đang bao phủ lên vạn vật. Thôn dân vội vã trở về nhà, vừa đi vừa dậm chân liên tục, hàm răng của họ cứ va cầm cập vào nhau trong từng cái run rẩy do mùa đông khắc nghiệt mang tới.

Bên trong những ngôi nhà, các gia đình quây quần bên bếp lửa ấm nồng. Họ cùng nhau uống trà nóng và trò chuyện, mặc cho bên ngoài mưa tuyết vẫn đang không ngừng rơi.

Những người thôn dân chậm chạp men theo con đường đã đóng băng một cách cẩn thận vì sợ trượt ngã, nhưng rồi vẫn có ai đó bị trượt chân và ngã dúi dụi. Dù đã quấn mình trong rất nhiều lớp áo và đội mũ trùm đầu, nhưng mọi người vẫn tinh tường nghe thấy tiếng gió Bắc rít gào qua những mái nhà, và dường như chúng đang nỗ lực chui qua những cánh cửa đã khép chặt của các gia đình.

Tuy vậy, mùa đông này vẫn mang tới cho mọi người những niềm vui và ấm áp riêng biệt khi được quây quần bên nhau dưới mái hiên ấm cúng. Và rồi, mùa xuân sẽ sớm trở về…

Tấu khúc Bốn Mùa của Vivaldi sẽ mãi luôn là những giai điệu đẹp đẽ và vô cùng thánh khiết, đưa tâm hồn người nghe về với thiên nhiên tươi đẹp ban sơ của tạo hóa. Hãy cùng lặng yên lắng nghe giai điệu du dương của bốn mùa đang ngân nga.

Trọn vẹn tấu khúc Bốn Mùa của Vivaldi

Antonio Lucio Vivaldi (4/3/1678 – 28/7/1741) là một nhà soạn nhạc người Ý, một nghệ sĩ vĩ cầm bậc thầy, một giảng viên âm nhạc và đồng thời là một linh mục. Vivaldi được đánh giá là một trong những nhà soạn nhạc vĩ đại nhất thời kỳ Baroque. Trong suốt cuộc đời Vivaldi, sức ảnh hưởng của ông lan rộng trên khắp châu Âu. Vivaldi thường được biết đến với các bản concerto viết cho nhiều nhạc cụ, cũng như các bản hợp xướng cho nhà thờ và hơn bốn mươi vở opera. Sau cái chết của Vivaldi, âm nhạc của ông đã đi vào quên lãng cho đến khi được hồi sinh mạnh mẽ vào thế kỷ 20. Ngày nay, ông được xếp vào một trong những nhà soạn nhạc Baroque nổi tiếng nhất, có tác phẩm được thu âm nhiều nhất, chỉ đứng sau Johann Sebastian Bach, người cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc của Vivaldi.

Thanh Hương

Xem thêm:

• Điều gì ẩn giấu đằng sau bản sonata Ánh trăng của Beethoven?
• Messiah của Handel: Một trường ca sáng chói về Chúa Cứu Thế
• Vở opera Aida: Một bi kịch Mị Châu – Trọng Thủy bên dòng sông Nile

Mời xem video: