NYT: Ân xá Quốc tế chỉnh báo cáo lên án Ukraine, nhưng vẫn khẳng định là đúng

Một báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế hồi năm ngoái đã lên án quân đội Ukraine dùng “chiến thuật” (tactics) “đặt thường dân vào nguy hiểm”. Theo New York Times (NYT) đưa tin hôm 27/4, đã có một tổ độc lập đứng ra xem xét bài báo cáo nói trên của Tổ chức Ân xá Quốc tế, và đã chỉ ra một số điểm chưa thỏa đáng.

Báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế

Ân xá Quốc tế (Amnesty International) hôm 4/8/2022 có một báo cáo, trong đó chỉ ra một loạt những hoạt động có tính lặp lại của quân đội Ukraine trong quãng thời gian từ 4/2022 đến 7/2022, có dẫn chứng và kiểm chứng, và ra kết luận:

• Cơ sở quân sự được đặt ở khu dân cư gồm cả trường học và bệnh viện
• Khởi xướng công kích từ các nơi có đông dân cư
• Những vi phạm nói trên không thể được dùng làm lý do bào chữa cho những công kích của Nga khiến nhiều dân thường bị chết hoặc bị thương

“Quân đội Ukraine đã đặt thường dân vào nguy hiểm bằng cách thiết lập các cơ sở và hoạt động vũ khí quân sự ở những vùng đông dân cư, gồm cả trường học và bệnh viện,” báo cáo viết và kết luận, “Những chiến thuật đó [của Ukraine] đã vi phạm luật nhân đạo quốc tế, vì nó biến đối tượng dân sự thành mục tiêu quân sự. Tiếp đó những công kích của Nga đánh vào khu đông dân cư, giết chết thường dân và phá hủy các công trình dân sự.”

Ân xá Quốc tế là tổ chức độc lập hoạt động toàn cầu, với trụ sở chính ở Anh quốc. Trong website của tổ chức có thể tìm thấy nhiều báo cáo lên án các hoạt động vô nhân đạo của các bên tham chiến, gồm cả Nga. Trong báo cáo này cũng nói rõ rằng việc Ukraine vi phạm luật nhân đạo không thể được dùng để bào chữa cho vi phạm nhân đạo của Nga, như đã dẫn.

Nhưng đồng dạng, báo cáo cũng viết “dù là đóng vai trò bên phòng thủ thì Ukraine vẫn phải tuân thủ luật nhân đạo quốc tế.”

Trong báo cáo cũng đưa ra bằng chứng và những kiểm chứng do người của Tổ chức Ân xá Quốc tế thực hiện “điều tra những công kích của Nga vào các khu vực Kharkiv, Donbass, và Mykolaiv”, trong đó gồm cả các “điều tra hiện trường, phỏng vấn người sống sót và nhân chứng cùng thân nhân của nạn nhân,… phân tích hình ảnh vệ tinh,…”

Trích một vài ví dụ trong báo cáo:

“Mẹ của một người đàn ông 50 tuổi thiệt mạng trong một vụ tấn công bằng tên lửa vào ngày 10/6/2022 tại một ngôi làng phía nam Mykolaiv đã nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế: “Quân đội [Ukraine] đã sinh hoạt trong một ngôi nhà cạnh nhà của chúng tôi, và con trai tôi thường đem thức ăn cho những người lính. Tôi đã nhiều lần cầu xin con tôi tránh xa nơi đó vì tôi lo lắng cho an toàn của nó. Chiều hôm đó, khi cuộc không kích xảy ra, con trai tôi đang ở trong sân nhà của chúng tôi và tôi đang ở trong nhà. Nó đã bị giết ngay tại chỗ. Thân thể bị xé thành từng mảnh. Nhà của chúng tôi đã bị phá hủy một phần.” Các điều tra viên của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã tìm thấy thiết bị quân sự và đồng phục [quân đội] ở ngôi nhà bên cạnh.”

“Mykola, sống trong một tòa cao tầng ở khu phố Lysychansk (Donbas), nơi liên tục bị Nga tấn công khiến ít nhất một người đàn ông lớn tuổi thiệt mạng, đã nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế: “Tôi không hiểu tại sao quân đội chúng ta lại bắn từ các khu phố chứ không phải từ trận địa.” Một cư dân khác, một người đàn ông 50 tuổi, nói: “Chắc chắn có hoạt động quân sự trong khu phố. Khi có hỏa lực bắn ra, chúng tôi nghe thấy hỏa lực đáp tới sau đó.” Các điều tra viên của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chứng kiến ​​những người lính sử dụng một tòa nhà dân cư, cách lối vào hầm trú ẩn dưới lòng đất của những người dân, nơi người đàn ông lớn tuổi bị giết, khoảng 20 mét.”

“Đầu tháng 7/2022, một công nhân nông trại đã bị thương khi lực lượng Nga tấn công một nhà kho nông sản ở khu vực Mykolaiv. Vài giờ sau cuộc không kích, các điều tra viên của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chứng kiến ​​sự hiện diện của quân đội Ukraine và các phương tiện [quân sự] trong khu vực kho chứa ngũ cốc, các nhân chứng xác nhận rằng quân đội đã sử dụng nhà kho, nằm đối diện với một trang trại nơi thường dân đang sinh sống và làm việc.”

V.v.

Trong báo cáo, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã “chứng kiến quân lực Ukraine sử dụng các bệnh viện như cơ sở quân sự thực tế (de-facto) ở 5 địa điểm.”

Và “ở 2 thị trấn, thì hàng chục binh lính nghỉ ngơi, sinh hoạt, và ăn uống trong bệnh viện.”

Và “ở 1 thị trấn, binh lính bắn ra từ một nơi gần bệnh viện.”

Báo cáo cho biết ở 22 trong số 29 trường học mà điều tra viên của Tổ chức Ân xá Quốc tế tiếp cận, đã thấy hoạt động của quân đội ở đó.

Có đoạn viết “Quân Nga đã tấn công nhiều trường học do quân Ukraine sử dụng. Tại ít nhất 3 thị trấn, sau khi Nga bắn phá các trường học, binh lính Ukraine đã chuyển đến các trường học khác gần đó, khiến các khu vực lân cận có nguy cơ bị tấn công tương tự.”

V.v.

• Ukraine hối thúc thêm xe tăng; hai phe đổ lỗi nhau về vụ sập nhà dân ở Dnipro — Aleksey Arestovich, cố vấn của tổng thống Ukraine, nói rằng tên lửa Kh-22 của Nga là nhắm vào cơ sở quân sự gần đó, nhưng đã bị bắn chặn và phát nổ trong khi rơi vào tòa chung cư hồi tháng 1/2023. Ngay sau đó ông Arestovich từ chức.

Tổ chức Ân xá Quốc tế bị chỉ trích và phải lên tiếng giải thích

Báo cáo nói trên của của Ân xá Quốc tế, một tổ chức có trụ sở chính ở Anh quốc, đã dẫn đến nhiều chỉ trích. Tổ chức này đã đăng lời giãi bày hôm 7/8/2022, rằng họ lấy làm tiếc vì giới quan sát “đau khổ và tức giận” khi đọc báo cáo nói trên.

Tổ chức này tái khẳng định tính trung thực của báo cáo, rằng họ đã gặp hàng trăm nhân chứng, ghi lại các bằng chứng từ 19 thị trấn và thôn làng, và tái khẳng định rằng quân Ukraine đã có “chiến thuật” như vậy.

“Chúng tôi thực hiện đánh giá này dựa trên các quy tắc của luật nhân đạo quốc tế (IHL), yêu cầu tất cả các bên tham gia xung đột tránh đặt các cơ sở, ở mức độ tối đa có thể, các mục tiêu quân sự bên trong hoặc gần các khu vực đông dân cư. Luật chiến tranh tồn tại một phần là để bảo vệ thường dân, và chính vì lý do này mà Tổ chức Ân xá Quốc tế kêu gọi các chính phủ tuân thủ chúng.”

“Điều này không có nghĩa là Tổ chức Ân xá Quốc tế buộc các lực lượng Ukraine phải chịu trách nhiệm về những vi phạm do lực lượng Nga gây ra… Nga phải chịu trách nhiệm về những vi phạm” của mình, theo tổ chức này giải thích rõ.

Xét lại

Theo NYT báo cáo, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã mời 5 chuyên gia độc lập và lập ra một tổ (panel) để rà soát lại báo cáo hôm 4/8. Tổ đã xét lại và đã đưa ra kết quả mà NYT lấy được một bản copy.

Như NYT báo cáo, kết luận của tổ vừa tái khẳng định tính đúng đắn của báo cáo 4/8, nhưng đồng thời cũng cho rằng lời lẽ của báo cáo 4/8 là quá khắt khe về Ukraine. Đặc biệt là đoạn đầu khiến người đọc hiểu rằng Ukraine phải chịu trách nhiệm chính hoặc ít nhất là ngang bằng với Nga trong những tổn hại nhắm vào thường dân.

Mặc dù đó là hiểu ngầm thành như thế chứ “không phải do Tổ chức Ân xá Quốc tế cố ý”.

Ngoài ra, trong một số trường hợp của báo cáo 4/8, theo tổ kết luận, là chưa đủ bằng chứng, dù đã có bằng chứng nhưng chưa đủ, để lỗi cho quân Ukraine đã vi phạm luật nhân đạo quốc tế.

NYT cho biết bản báo cáo hôm 4/8 đọc được trên website của Tổ chức Ân xá Quốc tế là bản đã được chỉnh sửa cho phù hợp hơn. Như vậy, kết luận của tổ rà soát đã được tiếp thu. Nhưng kết luận đó không được công bố ra ngoài, chỉ lưu hành nội bộ. NYT đã lấy được một bản copy như đã dẫn.

Xem thêm

Cố vấn của tổng thống Ukraine: Bây giờ Trung Quốc phải lựa chọn

Cố vấn của tổng thống Ukraine nói rằng Trung Quốc sẽ mất dần ảnh hưởng quốc tế, gồm cả kinh tế, nếu vẫn cứ tiếp tục “đứng sang một bên”.