Cổ nhân cho rằng “thanh tâm quả dục”, sống thanh bần đạo hạnh là cảnh giới tinh thần cao thượng. Suy ngẫm sâu xa, không khó để nhận ra điều làm nên giá trị vĩnh hằng của mỗi người là phẩm chất đạo đức cao đẹp chứ không phải của cải hay quyền thế.

Trí tuệ cổ nhân: Cuộc đời có 3 điều nguy hiểm nhất định phải tránh
(Tranh minh họa: Lưu Tùng Niên, thời Tống, Public Domain)

Trong tác phẩm “Hoài Nam Tử” có viết:

“Thiên hạ có ba loại nguy hiểm, bậc trí giả nhất định phải biết mà tránh xa. Loại nguy hiểm nhất chính là người khuyết thiếu đức hạnh lại được nhiều người tôn sủng. Loại nguy hiểm thứ hai chính là người có tài năng kém cỏi nhưng lại có địa vị cao. Loại nguy hiểm thứ ba chính là người không có công lao lớn mà lại được hưởng bổng lộc nhiều.”

Ba loại nguy hiểm này, nhìn trước mắt thì thấy có lợi nhưng kỳ thực ẩn sâu trong đó là hại vô cùng. Người bình thường đều chỉ biết đến lợi là lợi và hại là hại, chỉ có bậc thánh nhân hiểu rõ rằng hại có thể chuyển hóa thành lợi và lợi cũng có thể chuyển hóa thành hại. Bậc trí giả cho rằng “vô công không nhận lộc”, “tài vật và số mệnh không tương xứng thì sẽ sinh ra họa”, vậy nên trong cuộc đời, có đôi khi bị hao tổn tài vật lại là phúc, đắc được thêm một chút lại là họa. Đây cũng chính là điều mà cổ nhân gọi là “trong họa có phúc, trong phúc có họa”. Trong lịch sử có rất nhiều câu chuyện về điều này.

Thời nhà Đường, Phan Mạnh Dương đảm nhận chức vị quan Thị lang khi chưa đến 40 tuổi. Mẹ của ông thấy vậy nên than: “Dựa vào tài cán của con mà được làm quan Thị lang, thực sự khiến mẹ lo phiền.”

Thời đại Nam triều Lưu Tống, Tạ Hối đảm nhận chức quan Hữu vệ tướng quân, quyền thế rất lớn. Lúc Tạ Hối từ Bành Thành trở về kinh sư Kiến Khang đã tổ chức yến tiệc thết đãi tân khách, ngựa xe như nước, vô cùng xa hoa và náo nhiệt.

Anh trai của Tạ Hối là Tạ Chiêm chứng kiến cảnh em trai mình phóng túng, phô trương, lại được nhiều người tôn sủng như vậy thì lấy làm sợ hãi vô cùng. Ông nói: “Thanh danh và địa vị của đệ cũng không phải cao quý gì, vậy mà mọi người đều đến như thế. Lẽ nào đây là phúc phần của gia môn chúng ta sao?”

Thế là Tạ Chiêm liền lấy tấm phên để ngăn cách hẳn sân nhà mình với sân nhà người em trai. Ông còn nói: “Ta không muốn nhìn thấy loại cảnh tượng này của đệ.”

Không những thế, Tạ Chiêm còn thỉnh cầu Hoàng đế phê chuẩn giáng chức hoặc cách chức của ông để giữ gìn gia môn sắp bị suy bại. Về sau, mặc dù Tạ Hối lập được chiến công lớn với triều đình nhưng trong lòng Tạ Chiêm vẫn vừa lo vừa sợ. Sau khi Tạ Chiêm bị bệnh qua đời thì Tạ Hối quả thực bị diệt tộc.

Thời Xuân Thu, lệnh doãn nước Sở là Tôn Thúc Ngao có công giúp Sở Trang Vương đánh thắng nước Tấn. Sau khi giành chiến thắng trở về, Sở Trang Vương lập tức muốn phong thưởng bổng lộc cho Tôn Thúc Ngao nhưng Tôn Thúc Ngao lại khước từ không chịu tiếp nhận.

Về sau, Tôn Thúc Ngao bị bệnh nặng. Trước khi chết, ông căn dặn với con trai rằng:

“Sở Vương đã nhiều lần tỏ ý muốn ban cho cha những chỗ ruộng đất phì nhiêu nhưng cha không nhận. Khi cha chết, Sở Vương nhất định sẽ phong thưởng đất đai cho con, nhưng con nhất định không được nhận lấy. Nếu bị ép buộc, con nhất định phải từ chối nhận những nơi phì nhiêu, giàu có, chỉ nhận vùng đất Tẩm Khâu. Đó là nơi đất cằn cỗi, lại nằm giữa biên giới Sở Việt nên chẳng ai thèm dòm ngó đến. Người Sở vốn tin chuyện quái gở, còn người Việt thì nhút nhát sợ tai hoạ, vì thế đều ghét bỏ vùng đất ấy. Con giữ mảnh đất này thì sẽ không còn ai tranh chấp nữa, như thế sẽ giữ được đất phong hoá khô cằn lâu dài hơn là nhận chỗ đất màu mỡ.”

Không lâu sau Tôn Thúc Ngao qua đời, Sở Trang Vương quả nhiên phong thưởng cho con trai những vùng đất phì nhiêu màu mỡ. Người con trai của Tôn Thúc Ngao nhớ lời cha dặn, nhất quyết chỉ xin vùng đất Tẩm Khâu. Sau này chiểu theo luật lệ của nước Sở, những nơi màu mỡ là bổng lộc được phong cho công thần chỉ được truyền đến đời thứ hai. Duy chỉ có bổng lộc của Tôn Thúc Ngao là được bảo tồn tiếp đến nhiều đời sau đó.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

Mời xem video: